Ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατία

Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και o Ύπατος Εκπρόσωπος προσδιόρισαν τις προτεραιότητες και τις προοπτικές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία, εκδίδοντας κοινή ανακοίνωση και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία για την περίοδο 2020-2024. Επιπλέον, υπέβαλαν κοινή πρόταση προς το Συμβούλιο προκειμένου να αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία για θέματα που εμπίπτουν στο σχέδιο δράσης, γεγονός που αντανακλά τη στρατηγική σημασία του σχεδίου δράσης. Το εν λόγω σχέδιο αποβλέπει στην προώθηση ταχύτερης και αποτελεσματικότερης λήψης αποφάσεων σε θέματα που συνδέονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία.

Οι μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες, η ψηφιακή μετάβαση, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή θέτουν σημαντικές προκλήσεις αλλά παρέχουν και τη δυνατότητα προώθησης του θετικού μετασχηματισμού προς πιο δημοκρατικές και πολυδεκτικές κοινωνίες. Η σημερινή πρόταση καθορίζει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της ώστε να αποδεχτούμε νέες πραγματικότητες και να αναλάβουμε από κοινού δράση σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ.

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος/Αντιπρόεδρος Ζοζέπ Μπορέλ δήλωσε σχετικά: «Οι καταστάσεις κρίσης, όπως αυτή που βιώνουμε λόγω της πανδημίας του κοροναϊού, θέτουν ιδιαίτερες προκλήσεις για την αποτελεσματική άσκηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δοκιμάζουν τη λειτουργία των δημοκρατιών μας. Πρόκειται για μια ευκαιρία για την Ευρώπη να υπερασπιστεί τις αξίες και τα συμφέροντά της. Χρειαζόμαστε το θάρρος και τη φιλοδοξία να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις από κοινού. Σήμερα, προτείνουμε ένα φιλόδοξο σχέδιο για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας σε ολόκληρο τον κόσμο, μέσω της ταχύτερης και αποτελεσματικότερης χρήσης όλων των πόρων μας».

Με βάση τα επιτεύγματα των προηγουμένων σχεδίων δράσης, το νέο σχέδιο δράσης προσδιορίζει τις προτεραιότητες και τις βασικές δράσεις για την επόμενη πενταετία και δεσμεύεται να διασφαλίσει ότι η ΕΕ θα διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στην προώθηση και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας σε όλο το φάσμα της εξωτερικής της δράσης. Το σχέδιο δράσης διαρθρώνεται σε πέντε άξονες δράσης:

Προστασία και ενίσχυση της θέσης των ατόμων
Οικοδόμηση ανθεκτικών και δημοκρατικών κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς
Προώθηση ενός παγκόσμιου συστήματος για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία
Αξιοποίηση των ευκαιριών και αντιμετώπιση των προκλήσεων που τίθενται από τη χρήση νέων τεχνολογιών
Επίτευξη αποτελεσμάτων μέσω της συνεργασίας.

Αυτοί οι πέντε άξονες δράσης θα χρησιμεύσουν ως βάση για την εφαρμογή επιχειρησιακών μέτρων σε εθνικό, περιφερειακό και πολυμερές επίπεδο, λαμβανομένων υπόψη των τοπικών συνθηκών και ιδιαιτεροτήτων. Για την επίτευξη του στόχου της, η ΕΕ θα αξιοποιήσει το ευρύ φάσμα πολιτικών και εργαλείων που έχει στη διάθεσή της για την προαγωγή και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.

Δραστηριοποίηση με ταχύτερο ρυθμό

Η ανακοίνωση και το νέο σχέδιο δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία συνοδεύονται από κοινή πρόταση προς το Συμβούλιο, η οποία αντικατοπτρίζει τη στρατηγική σημασία του σχεδίου δράσης και αποσκοπεί στην ενίσχυση της ταχύτερης και αποτελεσματικότερης λήψης αποφάσεων. Εφόσον υπάρξει συμφωνία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα εγκρίνει ομόφωνα το σχέδιο δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία ως ενωσιακή πολιτική στρατηγικού ενδιαφέροντος. Αυτό θα σήμαινε ότι, στο μέλλον, το Συμβούλιο θα μπορούσε να αποφασίσει με ειδική πλειοψηφία για θέματα που εμπίπτουν στο νέο σχέδιο δράσης. Αυτό θα αποτελούσε ένα βήμα προς μια πιο στρατηγική και αποφασιστική ΕΕ.

Επόμενα βήματα

Η κοινή ανακοίνωση, το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (2020-2024) και η κοινή πρόταση που τα συνοδεύει θα διαβιβαστούν στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο θα προχωρήσει στα επόμενα βήματα για την έγκριση του σχεδίου δράσης της ΕΕ, μεταξύ άλλων προτείνοντας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να το εγκρίνει ως ενωσιακή πολιτική στρατηγικού ενδιαφέροντος.

Ιστορικό

Παρότι ότι έχουν σημειωθεί μεγάλα άλματα προόδου, πρέπει να αντιμετωπιστεί η οπισθοδρόμηση όσον αφορά τόσο την οικουμενικότητα και το αδιαίρετο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και τη δημοκρατία. Επιπλέον, οι νέες τεχνολογίες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, παρουσιάζοντας τόσο ευκαιρίες όσο και απειλές. Για παράδειγμα, οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να προωθήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον εκδημοκρατισμό, αλλά η κατάχρηση των νέων τεχνολογιών ενέχει κίνδυνο για αυξημένο έλεγχο, παρακολούθηση και καταστολή. Οι παγκόσμιες περιβαλλοντικές προκλήσεις επηρεάζουν επίσης την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η ΕΕ έχει παραμείνει σταθερά προσηλωμένη στη δυναμική προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Το 2012, η ΕΕ ενέκρινε το στρατηγικό πλαίσιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία με στόχο τη θέσπιση αρχών, στόχων και προτεραιοτήτων, που προορίζονται να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και συνεκτικότητα της ενωσιακής πολιτικής σε αυτούς τους τομείς. Για την εφαρμογή του εν λόγω πλαισίου, η ΕΕ ενέκρινε δύο σχέδια δράσης, το 2012 και το 2015.

Μετά την έγκριση του στρατηγικού πλαισίου της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία το 2012, καθώς και των δύο πρώτων σχεδίων δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (2012-2014 και 2015-2019), τον διορισμό του πρώτου ειδικού εντεταλμένου της ΕΕ (ΕΕΕΕ) για τα ανθρώπινα δικαιώματα το 2012 και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του 2019 για τη δημοκρατία, η ΕΕ έχει επιδείξει μεγαλύτερο βαθμό συντονισμού, ενεργού δράσης, προβολής και αποτελεσματικότητας όσον αφορά την ανάληψη δεσμεύσεων έναντι τρίτων χωρών και τη συνεργασία της με αυτές, ενώ έχει ενισχυθεί παράλληλα η συμμετοχή της σε πολυμερές επίπεδο.