Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης στον τομέα της άμυνας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας και άλλες δράσεις ώστε να υποστηρίξει τις αποδοτικότερες δαπάνες των κρατών μελών σε κοινές ικανότητες άμυνας, να ενισχύσει την ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών και να διαμορφώσει μια ανταγωνιστική και καινοτόμο βιομηχανική βάση.

Ο πρόεδρος Jean-Claude Juncker, στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2016, επισήμανε πόσο σημαντικό είναι να έχουμε μια δυνατή Ευρώπη που να μπορεί να υπερασπίζεται και να προστατεύει τους πολίτες της στο εσωτερικό της και στο εξωτερικό — φιλοδοξία που δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την υιοθέτηση καινοτομιών και την από κοινού αξιοποίηση των πόρων στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης στον τομέα της άμυνας που ενέκρινε σήμερα η Επιτροπή συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή.

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean-Claude Juncker δήλωσε: «Για να είναι εγγυημένη η συλλογική μας ασφάλεια, θα πρέπει να επενδύσουμε στην κοινή ανάπτυξη των τεχνολογιών και του εξοπλισμού στρατηγικής σημασίας — από τις ικανότητες στην ξηρά, στον αέρα, στη θάλασσα και στο διάστημα έως την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Χρειάζεται περισσότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και μεγαλύτερη συγκέντρωση των εθνικών πόρων. Αν η Ευρώπη δεν φροντίσει τη δική της ασφάλεια, δεν θα το κάνει κανείς άλλος για εμάς. Αυτό που θα μας δώσει στρατηγική αυτονομία είναι μια ισχυρή, ανταγωνιστική και καινοτόμος βιομηχανική βάση στον τομέα της άμυνας».

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης στον τομέα της άμυνας, η Επιτροπή προτείνει:

1 – Τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας για την υποστήριξη των επενδύσεων στην κοινή έρευνα και στην κοινή ανάπτυξη αμυντικών εξοπλισμών και τεχνολογιών: Το προτεινόμενο Ταμείο θα περιλαμβάνει δύο «παράθυρα» που θα είναι συμπληρωματικά αλλά διαφορετικά ως προς τη νομική τους δομή και την πηγή του προϋπολογισμού.

Θα υπάρχει το «ερευνητικό παράθυρο» για να χρηματοδοτεί τη συλλογική έρευνα σχετικά με καινοτόμες αμυντικές τεχνολογίες όπως η ηλεκτρονική, τα μεταϋλικά, το κρυπτογραφημένο λογισμικό ή η ρομποτική. Η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει 25 εκατ. ευρώ για την αμυντική έρευνα ως μέρος του προϋπολογισμού της ΕΕ για το 2017 και υπολογίζει ότι αυτό το κονδύλι του προϋπολογισμού θα μπορούσε να αυξηθεί σε συνολικά 90 εκατ. ευρώ έως το 2020. Στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο μετά το 2020, η Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει ένα ειδικό πρόγραμμα για την έρευνα στον τομέα της άμυνας με ποσό που εκτιμάται σε 500 εκατ. ευρώ τον χρόνο.
Το «παράθυρο ικανοτήτων» το οποίο θα λειτουργεί ως χρηματοοικονομικό εργαλείο που θα επιτρέπει στα κράτη μέλη που συμμετέχουν να προβαίνουν σε ορισμένες από κοινού αγορές ώστε να μειώνουν τις δαπάνες τους. Οι ικανότητες θα πρέπει να συμφωνηθούν με τα κράτη μέλη, τα οποία θα έχουν την κυριότητα της τεχνολογίας και των εξοπλισμών. Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη θα μπορούν να επενδύουν από κοινού στην τεχνολογία μη επανδρωμένων αεροσκαφών ή να προβαίνουν σε κοινές μεγάλες αγορές ελικοπτέρων ώστε να μειώνεται το κόστος. Ως τάξη μεγέθους, το παράθυρο αυτό θα είναι σε θέση να κινητοποιεί περίπου 5 δισ. τον χρόνο. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει μια διερευνητική μελέτη για να έχει καλύτερη εκτίμηση.

2 – Προώθηση των επενδύσεων στις ΜΜΕ, τις νεοφυείς επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης και άλλους προμηθευτές στην αμυντική βιομηχανία: Τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) παρέχουν ήδη οικονομική υποστήριξη για την ανάπτυξη πολλών δραστηριοτήτων διπλής χρήσης. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τις προσπάθειες της ΕΤΕπ για βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση μέσω των αλυσίδων εφοδιασμού στον τομέα της άμυνας. Θα προωθήσει τη συγχρηματοδότηση από την ΕΕ προγραμμάτων παραγωγικών επενδύσεων και τον εκσυγχρονισμό των αλυσίδων εφοδιασμού στον τομέα της άμυνας. Στο πλαίσιο του «σχεδίου στρατηγικής για την τομεακή συνεργασία στον τομέα των δεξιοτήτων» η Επιτροπή θα υποστηρίξει τη συνεργασία στον τομέα της άμυνας, ώστε να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν άτομα με τις κατάλληλες δεξιότητες και την τεχνολογική ικανότητα να παράγουν καινοτομία.

3 – Ενίσχυση της ενιαίας αγοράς άμυνας: Η Επιτροπή θα ενισχύσει τις προϋποθέσεις για μια ανοικτή και ανταγωνιστική αγορά στον τομέα της άμυνας στην Ευρώπη, ώστε να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται διασυνοριακά και να βοηθήσει τα κράτη μέλη να προβαίνουν σε πιο συμφέρουσες από οικονομική άποψη δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας. Για να το καταφέρει αυτό, η Επιτροπή θα προωθήσει την αποτελεσματική εφαρμογή των δύο οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας και για τις μεταφορές προϊόντων στον τομέα της άμυνας εντός της ΕΕ, θα διευκολύνει τη διασυνοριακή συμμετοχή στις δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας, θα υποστηρίξει την ανάπτυξη προτύπων στον κλάδο και θα προωθήσει τη συμβολή των τομεακών πολιτικών, όπως τα διαστημικά προγράμματα της ΕΕ, ώστε να υπάρχουν κοινές προτεραιότητες στον τομέα της άμυνας.

Επόμενα βήματα: Η Επιτροπή θα παρουσιάσει τώρα και θα συζητήσει τις προτάσεις αυτές, ιδίως τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 15-16 Δεκεμβρίου θα αποτελέσει ορόσημο.

Ιστορικό

Ο πρόεδρος Juncker δήλωσε στις πολιτικές κατευθύνσεις το 2014 : «Πιστεύω ότι πρέπει να καταβάλουμε προσπάθειες για να καταστήσουμε την Ευρώπη ισχυρότερη όσον αφορά ζητήματα ασφάλειας και άμυνας. Ναι, η Ευρώπη είναι κυρίως ‘ήπια δύναμη’. Αλλά ακόμη και οι ισχυρότερες ήπιες δυνάμεις δεν μπορούν να τα καταφέρουν μακροπρόθεσμα χωρίς να διαθέτουν τουλάχιστον ορισμένες ολοκληρωμένες αμυντικές ικανότητες».

Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης στις 14 Σεπτεμβρίου 2016 ο πρόεδρος Juncker ανακοίνωσε ότι «Η Ευρώπη δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να εξαρτάται από τη στρατιωτική ισχύ άλλων ή να αφήνει μόνη της τη Γαλλία να υπερασπίζεται την τιμή της Ευρώπης στο Μάλι. (…) Εξάλλου, για ισχυρή ευρωπαϊκή άμυνα, χρειάζεται καινοτόμος ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Για το λόγο αυτό, θα προτείνουμε, πριν από το τέλος του έτους, τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, ώστε να δώσουμε μια ισχυρή ώθηση στην έρευνα και την καινοτομία».

Την τελευταία δεκαετία τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν μειώσει τις δαπάνες για την άμυνα κατά περίπου 12 % σε πραγματικές τιμές, αλλά η μείωση αυτή δεν έχει αναπληρωθεί με περισσότερη ευρωπαϊκή συνεργασία. Το κόστος της έλλειψης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας εκτιμάται ετησίως μεταξύ των 25 δισ. με 100 δισ. ευρώ (βλ. παράρτημα).

Στη διάσκεψη κορυφής της Μπρατισλάβας τον Σεπτέμβριο του 2016 οι ηγέτες των 27 κρατών μελών κατέληξαν στο εξής: «Χρειαζόμαστε την ΕΕ όχι μόνο για την εγγύηση της ειρήνης και της δημοκρατίας, αλλά και της ασφάλειας των πολιτών μας.» Συμφώνησαν ότι μέσα σε ένα δύσκολο γεωπολιτικό περιβάλλον υπάρχει ανάγκη να ενισχυθεί η συνεργασία της ΕΕ στην εξωτερική ασφάλεια και την άμυνα. Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο του 2016 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «θα αποφασίσει συγκεκριμένο σχέδιο εφαρμογής για την ασφάλεια και την άμυνα και τη βέλτιστη χρήση των επιλογών που παρέχουν οι Συνθήκες, ιδίως όσον αφορά τις ικανότητες».

Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης στον τομέα της άμυνας συνδέεται στενά και συμπληρώνει το σχέδιο εφαρμογής της συνολικής στρατηγικής της ΕΕ για την ασφάλεια και την άμυνα, το οποίο θέτει ένα νέο επίπεδο φιλοδοξίας για την Ένωση και προσδιορίζει ενέργειες για την υλοποίησή του, και συνδέεται επίσης με την εφαρμογή της κοινής δήλωσης ΕΕ-ΝΑΤΟ που υπογράφηκε από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον πρόεδρο της Επιτροπής και τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ. Οι ενέργειες που προτείνονται σε αυτό το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης στον τομέα της άμυνας θα οδηγήσουν σε μια ισχυρότερη Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της άμυνας, που ουσιαστικά σημαίνει ισχυρότερο ΝΑΤΟ.

Το σχέδιο δράσης συνδέεται επίσης με το κοινό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών του Απριλίου 2016 και προωθεί την ανθεκτικότητα της ΕΕ, των κρατών μελών της και των χωρών-εταίρων, ενώ παράλληλα αυξάνει τη συνεργασία με το NATO για την καταπολέμηση των εν λόγω απειλών, κάτι που με τη σειρά του στηρίζεται στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια που ενέκρινε η Επιτροπή τον Απρίλιο του 2015.

Περισσότερες πληροφορίες

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οικονομική τεκμηρίωση για περισσότερο αποδοτικές δαπάνες στον τομέα της άμυνας:

Συνολικά, η Ευρώπη βρίσκεται στη δεύτερη θέση παγκοσμίως, μετά τις ΗΠΑ, όσον αφορά τις υψηλές αμυντικές δαπάνες. Ωστόσο, τα κονδύλια για την άμυνα στην Ευρώπη συρρικνώνονται τα τελευταία χρόνια, ενώ άλλες διεθνείς δυνάμεις (Κίνα, Ρωσία και Σαουδική Αραβία) αναβαθμίζουν τους αμυντικούς τους τομείς σε πρωτοφανή κλίμακα. Το 2015, οι ΗΠΑ επένδυσαν υπερδιπλάσια σε σχέση με τις συνολικές δαπάνες των κρατών μελών της ΕΕ στην άμυνα. Η Κίνα αύξησε τον αμυντικό της προϋπολογισμό κατά 150 % την τελευταία δεκαετία. Αντιθέτως, την τελευταία δεκαετία τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν μειώσει τις δαπάνες για την άμυνα κατά περίπου 12 % σε πραγματικές τιμές.

Η μείωση αυτή στις εθνικές δαπάνες δεν έχει αναπληρωθεί με περισσότερη ευρωπαϊκή συνεργασία. Η Ευρώπη υποφέρει από αναποτελεσματικότητα στις δαπάνες λόγω αλληλεπικαλύψεων,
έλλειψης διαλειτουργικότητας, τεχνολογικών χασμάτων και ανεπαρκών οικονομιών κλίμακας για τη βιομηχανία και την παραγωγή. Περίπου το 80 % των δημόσιων συμβάσεων στον τομέα της άμυνας λειτουργεί σε καθαρά εθνική βάση και έχει ως αποτέλεσμα δαπανηρές αλληλεπικαλύψεις σε στρατιωτικές ικανότητες. Το κόστος της έλλειψης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας εκτιμάται ετησίως μεταξύ των 25 δισ. με 100 δισ. ευρώ.

Χωρίς συνεχή επένδυση στην άμυνα, η ευρωπαϊκή βιομηχανία κινδυνεύει να στερηθεί την τεχνολογική ικανότητα ώστε να διαμορφώσει την επόμενη γενιά σημαντικών αμυντικών ικανοτήτων. Εν τέλει, αυτό θα επηρεάσει την στρατηγική αυτονομία της Ένωσης και τη δυνατότητά της να προσφέρει ασφάλεια.

Η περισσότερη Ευρώπη στον τομέα της άμυνας θα έχει θετικό δευτερογενή αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή οικονομία. Ο ευρωπαϊκός αμυντικός κλάδος παράγει συνολικό κύκλο εργασιών 100 δισ. ευρώ τον χρόνο και απασχολεί άμεσα ή έμμεσα 1,4 εκατ. άτομα με υψηλές δεξιότητες στην Ευρώπη. Το κάθε ευρώ που επενδύεται στην άμυνα αποφέρει επιστροφή 1,6 —ιδίως σε θέσεις ειδικευμένου προσωπικού— σε έρευνα, τεχνολογία και εξαγωγές.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας — πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει:

Αρμόδιοι επικοινωνίας: