Σήμερα οι καταναλωτές, είτε ψωνίζουν στο διαδίκτυο είτε σε σουπερμάρκετ, επιθυμούν όλο και πιο σαφείς και κατανοητές ετικέτες τροφίμων, ούτως ώστε να μπορούν να επιλέγουν με επίγνωση τα τρόφιμα που καταναλώνουν. Επιπλέον, όλο και περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν από αλλεργίες. Πώς μπορεί ένας έφηβος που είναι αλλεργικός στα αράπικα φιστίκια να γνωρίζει τι μπορεί να φάει, όταν βγαίνει έξω να φάει με την παρέα του; Πώς μπορεί κάποιος που επιθυμεί να μειώσει το αλάτι που καταναλώνει να γνωρίζει ποιο είναι το πιο κατάλληλο σνακ για αυτόν; Πώς μπορεί ένα καταναλωτής να είναι βέβαιος για την καταγωγή του κρέατος που μόλις αγόρασε; Από τις 13 Δεκεμβρίου 2014 αρχίζουν να ισχύουν στο σύνολο της ΕΕ νέοι κανόνες προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα προβλήματα.

Είναι όντως ανάγκη να αλλάξει η νομοθεσία για την επισήμανση των τροφίμων;

Η ισχύουσα νομοθεσία για τη γενική επισήμανση των τροφίμων χρονολογείται από το 1978, ενώ οι κανόνες σχετικά με την επισήμανση των θρεπτικών ιδιοτήτων (διατροφική επισήμανση) θεσπίστηκαν το 1990. Οι απαιτήσεις των καταναλωτών και οι πρακτικές μάρκετινγκ έχουν εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό από τότε. Οι καταναλωτές της ΕΕ θέλουν να είναι καλύτερα ενημερωμένοι, όταν αγοράζουν τρόφιμα. Επιθυμούν ετικέτες που να είναι κατανοητές, ακριβείς και μη παραπλανητικές. Ύστερα από παραπάνω από τρία χρόνια προπαρασκευής η νέα νομοθεσία θα βοηθήσει τους καταναλωτές να λαμβάνουν με επίγνωση τις αποφάσεις τους για τα τρόφιμα που αγοράζουν. Μπορεί επίσης να τους βοηθήσει να εξασφαλίσουν έναν καλύτερο και πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

Ποιες αλλαγές μπορώ να αναμένω από το νέο σύστημα επισήμανσης;

Η νέα νομοθεσία θεσπίζει γενικές αρχές για την επισήμανση των τροφίμων. Ορίζει επίσης ειδικότερες απαιτήσεις που περιλαμβάνουν, για παράδειγμα:

• την καλύτερη αναγνωσιμότητα των πληροφοριών (ελάχιστο μέγεθος των χαρακτήρων για τις υποχρεωτικές πληροφορίες)·
• τη σαφέστερη και πιο εναρμονισμένη παρουσίαση των αλλεργιογόνων στα προσυσκευασμένα τρόφιμα (δίνεται έμφαση με τη γραμματοσειρά, τη μορφή ή το χρώμα του φόντου) στον κατάλογο των συστατικών·
• υποχρεωτικές πληροφορίες για τα αλλεργιογόνα στα μη προσυσκευασμένα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων σε εστιατόρια και καφενεία·
• την απαίτηση αναγραφής ορισμένων διατροφικών πληροφοριών στα περισσότερα επεξεργασμένα προσυσκευασμένα τρόφιμα·
• υποχρεωτικές πληροφορίες για την καταγωγή του νωπού χοιρινού, κατσικίσιου και αρνίσιου κρέατος και του νωπού κρέατος πουλερικών
• τις ίδιες απαιτήσεις επισήμανσης για αγορές τροφίμων μέσω του διαδικτύου ή εξ αποστάσεως και για αγορές σε καταστήματα·
• κατάλογο των τεχνολογικά επεξεργασμένων νανοϋλικών στα συστατικά·
• ειδικές πληροφορίες για τη φυτική προέλευση εξευγενισμένων λιπών και ελαίων·
• ενισχυμένους κανόνες για την πρόληψη παραπλανητικών πρακτικών·
• την αναγραφή του υποκατάστατου συστατικού για «απομιμήσεις τροφίμων»·
• τη σαφή αναγραφή της επισήμανσης «σχηματισμένο κρέας» ή «σχηματισμένο ψάρι»· και
• τη σαφή αναγραφή των αποψυγμένων προϊόντων.

Θα αντιμετωπιστούν οι μικρές, δυσανάγνωστες πληροφορίες;

Αυτό ακριβώς αποτελεί ένα κύριο θέμα που αντιμετωπίζει η νέα νομοθεσία. Οι κανόνες ορίζουν ελάχιστο μέγεθος χαρακτήρων για την εκτύπωση των υποχρεωτικών πληροφοριών, ενώ για τις προαιρετικές πληροφορίες (π.χ. σλόγκαν ή ισχυρισμοί) απαιτούν να μην παρουσιάζονται κατά τρόπο που θίγει την παρουσίαση των υποχρεωτικών πληροφοριών. Στο μέλλον θα θεσπιστούν πρόσθετοι κανόνες για την αναγνωσιμότητα.

Θα με βοηθήσουν οι νέοι κανόνες να τρώω πιο υγιεινά;

Κατ’ αρχήν, ναι. Θα παρέχονται σαφέστερες πληροφορίες για ορισμένα σημαντικά θρεπτικά χαρακτηριστικά επεξεργασμένων τροφίμων, όπως είναι η ενεργειακή αξία, τα λιπαρά, τα κορεσμένα λιπαρά, οι υδατάνθρακες, τα σάκχαρα, η πρωτεΐνη και το αλάτι. Έτσι, οι καταναλωτές θα μπορούν να συγκρίνουν τα τρόφιμα πριν τα αγοράζουν και να κάνουν με μεγαλύτερη επίγνωση τις διαιτητικές επιλογές τους με βάση τις ατομικές τους ανάγκες. Θα υπάρχει επίσης η δυνατότητα να περιλαμβάνονται οι πληροφορίες για επιλεγμένα θρεπτικά συστατικά στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας, γεγονός που θα επιτρέψει στους καταναλωτές να συγκρίνουν τα προϊόντα, όταν ψωνίζουν.

Πώς λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες ενημέρωσης όσων πάσχουν από αλλεργίες;

Οι νέοι κανόνες ενισχύουν τις ήδη αναγραφόμενες πληροφορίες για ορισμένες ουσίες που προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις ή δυσανεξίες. Αυτό γίνεται για να ενημερώνονται καλύτερα τα άτομα με αλλεργίες σε τρόφιμα, καθώς και για να προστατεύεται καλύτερα η υγεία τους. Οι επιχειρήσεις τροφίμων θα πρέπει να αναγράφουν τις πληροφορίες αυτές σε όλα τα τρόφιμα. Οι εθνικές αρχές στα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν την ευθύνη να αποφασίζουν με ποια μέσα θα πρέπει να παρέχονται οι πληροφορίες αυτές.

Ποιοι κανόνες ισχύουν για την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στην περίπτωση αγορών μέσω του διαδικτύου ή εξ αποστάσεως;

Οι νέοι κανόνες αναφέρουν ρητώς ότι, κατά την πώληση τροφίμων με επικοινωνία εξ αποστάσεως, οι περισσότερες υποχρεωτικές πληροφορίες που εμφανίζονται στην ετικέτα πρέπει να διατίθενται πριν από την ολοκλήρωση της αγοράς. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να αναγράφονται στο μέσο που υποστηρίζει την εξ αποστάσεως πώληση (ιστοσελίδα ή κατάλογος) ή με άλλο κατάλληλο τρόπο. Η απαίτηση αυτή λαμβάνει πλήρως υπόψη όλους τους τρόπους εφοδιασμού των καταναλωτών με τρόφιμα. Με άλλα λόγια, οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται στις ετικέτες τροφίμων είναι οι ίδιες, είτε τα τρόφιμα αγοράζονται στο διαδίκτυο, είτε εξ αποστάσεως (για παράδειγμα μέσω καταλόγου), είτε σε σουπερμάρκετ.

Με τους νέους κανόνες θα έχω καλύτερη ενημέρωση για την καταγωγή των τροφίμων μου;

Οι νέοι κανόνες διατηρούν σε γενικές γραμμές τη σημερινή προσέγγιση: η αναγραφή της χώρας καταγωγής ή του τόπου προέλευσης στα τρόφιμα είναι προαιρετική, εκτός εάν η μη αναγραφή μπορεί να παραπλανήσει τους καταναλωτές.

Ο κανονισμός καθιστά υποχρεωτική την αναγραφή της καταγωγής για το νωπό κρέας αιγοπροβάτων, πουλερικών και χοίρων. Η Επιτροπή εξέδωσε εκτελεστικούς κανόνες που καθορίζουν τον τρόπο διατύπωσης των πληροφοριών καταγωγής. Οι κανόνες αυτοί ορίζουν, με ορισμένες εξαιρέσεις, ότι στην ετικέτα αναγράφεται το κράτος μέλος ή η τρίτη χώρα εκτροφής και σφαγής του ζώου.

Η χώρα καταγωγής ή ο τόπος προέλευσης των κύριων συστατικών πρέπει επίσης να αναγράφονται, εάν τα υλικά αυτά κατάγονται από διαφορετικό τόπο από τον τόπο του τελικού προϊόντος. Για παράδειγμα, βούτυρο που έχει παραχθεί στο Βέλγιο από δανέζικο γάλα μπορεί να επισημανθεί ως «βούτυρο παραγωγής Βελγίου από γάλα Δανίας.» Οι κανόνες αυτοί θα προστατεύσουν τους καταναλωτές από παραπλανητικές ενδείξεις καταγωγής και θα εξασφαλίσουν ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων τροφίμων.

Πώς θα ξέρω ότι τρώω το «αυθεντικό» τρόφιμο και όχι «απομίμησή» του;

Η παραποίηση τροφίμων και ποτών αποτελεί μεγάλο πρόβλημα. Γίνεται με διάφορους τρόπους, όπως με τη νόθευση ενός προϊόντος με αραίωση ή με αντικατάσταση ορισμένων συστατικών από συστατικά δεύτερης ποιότητας ή με δήλωση ψευδούς καταγωγής του προϊόντος.

Οι νέοι κανόνες θα εξασφαλίσουν ότι όταν ένα τρόφιμο δεν είναι ακριβώς αυτό που φαίνεται, παρέχονται οι σχετικές πληροφορίες, ώστε να μην παραπλανώνται οι καταναλωτές από έναν ορισμένο τρόπο παρουσίασης ή μια ορισμένη εμφάνιση. Όταν κάποια συστατικά, που κανονικά αναμένεται να υπάρχουν σε ένα τρόφιμο, έχουν αντικατασταθεί από άλλα, τα υποκατάστατα συστατικά θα επισημαίνονται εμφανώς στη συσκευασία και όχι μόνο στον κατάλογο των συστατικών. Όσον αφορά τα προϊόντα κρέατος και τα αλιευτικά προϊόντα, θα παρέχονται με εμφανή τρόπο πληροφορίες για την προσθήκη νερού και την τυχόν προσθήκη πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης διαφόρων ειδών. Επιπλέον, τα τρόφιμα αυτά, όταν δίνουν την εντύπωση ότι αποτελούνται από ένα ενιαίο κομμάτι κρέας ή ψάρι, ενώ αποτελούνται από πολλά τεμάχια συνδυασμένα, θα φέρουν την επισήμανση «σχηματισμένο κρέας» ή «σχηματισμένο ψάρι».

Όσο για τα τρόφιμα που υπονοούν ή υποδηλώνουν ψευδή καταγωγή, οι νέοι κανόνες θέτουν ορισμένα κριτήρια, ούτως ώστε οι προαιρετικές ενδείξεις καταγωγής να μην παραπλανούν τους καταναλωτές. Οι επιχειρήσεις τροφίμων που αναγράφουν ισχυρισμούς καταγωγής οφείλουν να παράσχουν κι άλλες πληροφορίες, ώστε το κοινό να γνωρίζει την πραγματική καταγωγή του χαρακτηριστικού συστατικού του προϊόντος και όχι μόνο την τελευταία χώρα επεξεργασίας.

Οι αλλαγές στις ετικέτες θα είναι ορατές από τις 13 Δεκεμβρίου 2014;

Ναι, στη βιομηχανία τροφίμων δόθηκε μεταβατική περίοδος τριών ετών, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι κανόνες θα αρχίσουν να ισχύουν στις 13 Δεκεμβρίου 2014. Ωστόσο, στην αγορά μπορείτε να βρείτε προϊόντα που επισημαίνονται σύμφωνα με τους παλαιούς κανόνες, καθώς ο κανονισμός προβλέπει την εξάντληση των αποθεμάτων για τρόφιμα που διατέθηκαν στην αγορά ή επισημάνθηκαν πριν από τις 13 Δεκεμβρίου 2014 (Προσοχή: αυτό δεν σημαίνει εξάντληση των αποθεμάτων για τις ετικέτες).

Οι κανόνες για τις υποχρεωτικές διατροφικές πληροφορίες θα αρχίσουν να εφαρμόζονται από τις 13 Δεκεμβρίου 2016. Ωστόσο, όταν στις ετικέτες περιλαμβάνονται διατροφικές δηλώσεις μετά τις 13 Δεκεμβρίου 2014, αυτές πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανόνες του κανονισμού.

Τι να κάνω εάν δω ότι κάποια ετικέτα δεν συμμορφώνεται με τους νέους κανόνες μετά τις 13 Δεκεμβρίου 2014;

Η επιβολή των κανόνων της ΕΕ για την επισήμανση αποτελεί ευθύνη των κρατών μελών και οι καταγγελίες θα πρέπει να υποβάλλονται στις αρμόδιες εθνικές αρχές.

 

Παράρτημα

Main innovations introduced by Regulation (EU) No 1169/2011* on the provision of food information to consumers *All innovations will start to apply from 13 December 2014 with the exception of mandatory nutrition labelling which will be applicable from 13 December 2016.
Food concerned	Innovation
All foods – Nutrition declaration	Mandatory nutrition declaration from 13 December 2016* When the nutrition declaration is provided after 13/12/2014 it should comply with the new rules. *Some foods are exempted
“Allergens” -Prepacked food	“Allergens” shall be indicated in the list of ingredients and shall be emphasised through a typeset that clearly distinguishes it from the rest of the list of ingredients, for example by means of the font, style or background colour.
“Allergens” – Non-prepacked food	Mandatory allergen information.
All food –Legibility of labels	– Minimum font size – Voluntary information shall not be displayed to the detriment of space available for mandatory information.
Foods sold through distance selling	Availability of all mandatory food information (except for date marking) before the purchase is concluded on the material supporting the distant selling (without supplementary costs for the consumer). All mandatory food information shall be available at the moment of delivery.
Ingredients in form of engineered nanomaterials in food	All ingredients present in the form of engineered nanomaterials shall be clearly indicated in the list of ingredients. The names of such ingredients shall be followed by the word ‘nano’ in brackets.
Refined oils and fats of vegetable origin	Indication and designation of ingredients: – Mandatory indication of the specific vegetable origin of oils / fats – The expression “fully hydrogenated” or “partly hydrogenated” must accompany the indication of a hydrogenated oil / fat
Meat other than beef (swine, sheep, goat and poultry)	Mandatory origin labelling for meat of swine, sheep, goat and poultry The rules, with some exemptions, provide that the Member State or third country where the animal was reared and slaughtered will appear on the label.
Frozen meat, frozen meat preparations and frozen unprocessed fishery products	Indication of date of freezing or the date of first freezing To be indicated as follows “frozen on day/month/year“
Defrosted foods: Foods that have been frozen before and which are sold defrosted	The name of the food should be accompanied by the designation “defrosted”* *Some exemptions apply
Meat products, meat preparations and fishery products containing added proteins as such, including hydrolysed proteins, of a different animal origin.	The name of the food shall bear an indication of the presence of those proteins and of their origin
Meat products, meat preparations and fishery products which have the appearance of a cut / joint/ slice / fillet / carcase / portion of meat or fish	The name of the food shall include the indication of the presence of added water when this exceeds 5% of the weight of the finished product
Meat products, meat preparations and fishery products which may give the impression that they are made of a whole piece of meat or fish, but actually consist of different pieces combined together by other ingredients, including food additives and food enzymes or by other means.	The name of the food shall be accompanied by the following indication “formed meat” or “formed fish”.
“Imitation foods”: Foods in which consumers expect an ingredient or component to be normally used or naturally present but in reality is substituted with another. For example, fake cheese.	The name of the food of these foods shall be accompanied by a clear indication of the component or the ingredient that has been used for partial or whole substitution.