Τι είναι το κράτος δικαίου;
Το κράτος δικαίου κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μία από τις κοινές αξίες για όλα τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο του κράτους δικαίου, όλες οι δημόσιες αρχές ενεργούν πάντοτε με βάση τους περιορισμούς που θέτει ο νόμος, σύμφωνα με τις αξίες της δημοκρατίας και τα θεμελιώδη δικαιώματα, και υπό τον έλεγχο ανεξάρτητων και αμερόληπτων δικαστηρίων. Το κράτος δικαίου περιλαμβάνει αρχές όπως η αρχή της νομιμότητας, που συνεπάγεται διαφανή, υπεύθυνη, δημοκρατική και πλουραλιστική διαδικασία για τη θέσπιση νόμων· η αρχή της ασφάλειας δικαίου· η αρχή της απαγόρευσης της αυθαίρετης άσκησης εκτελεστικής εξουσίας· η αρχή της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας από ανεξάρτητα και αμερόληπτα δικαστήρια, και του αποτελεσματικού δικαστικού ελέγχου, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων· η αρχή της διάκρισης των εξουσιών· και η αρχή της ισότητας έναντι του νόμου. Οι αρχές αυτές έχουν αναγνωριστεί από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης —με πρόσφατη νομολογία ιδιαίτερης σημασίας— και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επίσης, το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει αναπτύξει πρότυπα και έχει εκδώσει γνώμες και συστάσεις που παρέχουν παγιωμένες κατευθύνσεις για την προώθηση και την προάσπιση του κράτους δικαίου.
Τι είναι η νέα έκθεση για το κράτος δικαίου;
Η έκθεση για το κράτος δικαίου αποτελεί νέο προληπτικό εργαλείο και μέρος του νέου ετήσιου ευρωπαϊκού μηχανισμού για το κράτος δικαίου. Στόχος της έκθεσης είναι να εξετάσει τις βασικές εξελίξεις σε ολόκληρη την ΕΕ —θετικές και αρνητικές— καθώς και την ιδιαίτερη κατάσταση σε κάθε κράτος μέλος. Στόχος της έκθεσης είναι να εντοπιστούν πιθανά προβλήματα σε σχέση με το κράτος δικαίου το συντομότερο δυνατόν, καθώς και βέλτιστες πρακτικές. Δεν πρόκειται για μηχανισμό επιβολής κυρώσεων. Οι τομείς που καλύπτονται από την έκθεση περιλαμβάνουν: τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, τον πλουραλισμό και την ελευθερία των μέσων μαζικής επικοινωνίας, καθώς και άλλα θεσμικά ζητήματα που συνδέονται με τους ελέγχους και τις εξισορροπήσεις. Η έκθεση για το κράτος δικαίου αποτελείται από μία γενική έκθεση και 27 κεφάλαια ανά χώρα που παρουσιάζουν την ειδική αξιολόγηση ανά κράτος μέλος.
Τι είναι ο μηχανισμός για το κράτος δικαίου;
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου προβλέπει διαδικασία ετήσιου διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από κοινού με τα κράτη μέλη, καθώς και με τα εθνικά κοινοβούλια, την κοινωνία των πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς σχετικά με το κράτος δικαίου. Η έκθεση για το κράτος δικαίου αποτελεί το θεμέλιο αυτής της νέας διαδικασίας.
Βασικός στόχος του ευρωπαϊκού μηχανισμού για το κράτος δικαίου είναι η τόνωση της διοργανικής συνεργασίας και η ενθάρρυνση όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να συνεισφέρουν σύμφωνα με τους αντίστοιχους θεσμικούς τους ρόλους. Ο στόχος αυτός αντικατοπτρίζει το μακροχρόνιο ενδιαφέρον τόσο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσο και του Συμβουλίου. Η Επιτροπή καλεί επίσης τα εθνικά κοινοβούλια και τις εθνικές αρχές να συζητήσουν την έκθεση, ενώ ενθαρρύνει τη συμμετοχή άλλων ενδιαφερόμενων φορέων σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο.
Η έκθεση για το κράτος δικαίου εκπονείται και οι προπαρασκευαστικές εργασίες με τα κράτη μέλη πραγματοποιούνται ετησίως στο πλαίσιο του μηχανισμού, και θα χρησιμεύουν ως βάση για συζητήσεις στην ΕΕ, καθώς και για την πρόληψη της εμφάνισης ή της περαιτέρω διόγκωσης των προβλημάτων. Ο εντοπισμός των προκλήσεων το συντομότερο δυνατόν και με την αμοιβαία υποστήριξη της Επιτροπής, των άλλων κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων φορέων, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Επιτροπής της Βενετίας, θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να βρουν λύσεις για τη διασφάλιση και την προάσπιση του κράτους δικαίου.
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου αποτελεί ένα από τα στοιχεία ευρύτερου εγχειρήματος σε επίπεδο ΕΕ με στόχο την ενίσχυση των αξιών της δημοκρατίας, της ισότητας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα συμπληρωθεί από σειρά επικείμενων πρωτοβουλιών, μεταξύ των οποίων το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, μια ανανεωμένη στρατηγική για την εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, καθώς και στοχευμένες στρατηγικές για την αντιμετώπιση των αναγκών των πλέον ευάλωτων στις κοινωνίες μας, ώστε να προωθηθεί μια κοινωνία στην οποία επικρατούν ο πλουραλισμός, η απαγόρευση των διακρίσεων, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και η ισότητα.
Πώς εκπόνησε η Επιτροπή την έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου;
Η έκθεση είναι το αποτέλεσμα στενής συνεργασίας με τα 27 κράτη μέλη, καθώς και με ενδιαφερόμενους φορείς, και εκπονήθηκε σύμφωνα με το εύρος και τη μεθοδολογία που συζητήθηκαν με τα κράτη μέλη. Η έκθεση είναι το αποτέλεσμα διαβουλεύσεων μηνών με τα κράτη μέλη, τόσο σε πολιτικό επίπεδο στο Συμβούλιο όσο και μέσω πολιτικών και τεχνικών διμερών συνεδριάσεων, από διάφορες πηγές.
Όλα τα κράτη μέλη συμμετείχαν στη διαδικασία εκπόνησης της έκθεσης. Πρώτον, έχουν δημιουργηθεί εθνικά σημεία επαφής για το κράτος δικαίου προκειμένου να συνδράμουν στη δημιουργία του δικτύου για το κράτος δικαίου και της μεθοδολογίας για την προετοιμασία της αξιολόγησης και της έκθεσης της Επιτροπής. Το δίκτυο για το κράτος δικαίου λειτουργεί ως συνεχής δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών. Κατά την προετοιμασία της έκθεσης, το δίκτυο συνεδρίασε δύο φορές και ζητήθηκε η γνώμη του σχετικά με το ερωτηματολόγιο και τη μεθοδολογία.
Δεύτερον, τα κράτη μέλη άρχισαν να υποβάλλουν γραπτές παρατηρήσεις στις αρχές Μαΐου και συμμετείχαν σε ειδικές εικονικές επισκέψεις χωρών μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου. Κατά τη διάρκεια αυτών των επισκέψεων χωρών, η Επιτροπή συζήτησε τις εξελίξεις στον τομέα του κράτους δικαίου με τις εθνικές αρχές των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων των δικαστικών αρχών και των αρχών επιβολής του νόμου, καθώς και με άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, όπως οι ενώσεις δημοσιογράφων και η κοινωνία των πολιτών. Πριν από την έγκριση της παρούσας έκθεσης, δόθηκε επίσης στα κράτη μέλη η ευκαιρία να παράσχουν επικαιροποιήσεις των πραγματικών δεδομένων σχετικά με τα οικεία κεφάλαια ανά χώρα.
Πώς αξιολογεί η έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου τις εξελίξεις ως προς το κράτος δικαίου στα 27 κράτη μέλη;
Οι αξιολογήσεις που περιλαμβάνονται στα 27 κεφάλαια ανά χώρα εκπονήθηκαν σύμφωνα με το εύρος και τη μεθοδολογία που συζητήθηκαν με τα κράτη μέλη, και βασίζονται σε διάφορες πηγές. Οι εργασίες επικεντρώθηκαν σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, τον πλουραλισμό των μέσων μαζικής επικοινωνίας, καθώς και άλλους θεσμικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις. Για κάθε πυλώνα, η μεθοδολογία παρέπεμπε στις σχετικές με την αξιολόγηση διατάξεις του ενωσιακού δικαίου. Παρέπεμπε επίσης σε γνώμες και συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι οποίες παρέχουν χρήσιμη καθοδήγηση.
Τα κεφάλαια ανά χώρα βασίζονται σε ποιοτική αξιολόγηση που διενεργήθηκε από την Επιτροπή και επικεντρώνεται σε σύνθεση των σημαντικών εξελίξεων από τον Ιανουάριο του 2019, η οποία ξεκινά με σύντομη περιγραφή του νομικού και θεσμικού πλαισίου που αφορά κάθε πυλώνα. Η αξιολόγηση παρουσιάζει τόσο τις προκλήσεις όσο και τις θετικές πτυχές, συμπεριλαμβανομένων των ορθών πρακτικών. Η Επιτροπή εξασφάλισε συνεκτική και ισοδύναμη προσέγγιση με την εφαρμογή της ίδιας μεθοδολογίας και την εξέταση των ίδιων θεμάτων σε όλα τα κράτη μέλη, παραμένοντας παράλληλα αναλογική προς την κατάσταση και τις εξελίξεις.
Τα κεφάλαια ανά χώρα δεν αποσκοπούν στην παροχή εξαντλητικής περιγραφής της κατάστασης του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη, αλλά στην παρουσίαση σημαντικών εξελίξεων.
Ποιος κλήθηκε να γνωμοδοτήσει σχετικά με την παρούσα έκθεση;
Πραγματοποιήθηκε στοχευμένη διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς, κατά την οποία υποβλήθηκαν πολύτιμες γενικές και ειδικές ανά χώρα παρατηρήσεις από διάφορους οργανισμούς της ΕΕ, ευρωπαϊκά δίκτυα, εθνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και επαγγελματικές ενώσεις, καθώς και διεθνείς και ευρωπαϊκούς φορείς. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δικαστικών Συμβουλίων (ENCJ), το Ευρωπαϊκό Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο των Εθνικών Οργανισμών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ENNHRI), το Συμβούλιο των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (CCBE), το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), καθώς και εθνικές και διεθνείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οργανώσεις δημοσιογράφων.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, η Επιτροπή έλαβε παρατηρήσεις από όλα τα κράτη μέλη και από περισσότερους από 200 ενδιαφερόμενους φορείς. Πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 300 εικονικές συναντήσεις, μεταξύ άλλων με τα κράτη μέλη, τους ενδιαφερόμενους φορείς και την κοινωνία των πολιτών.
Η έκθεση βασίζεται επίσης σε σειρά μελετών και εκθέσεων, όπως το παρατηρητήριο για την πολυφωνία στα μέσα μαζικής επικοινωνίας.
Πού εντάσσεται ο νέος ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου στην υφιστάμενη εργαλειοθήκη της ΕΕ για το κράτος δικαίου;
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου θα καταστεί βασικό στοιχείο της εργαλειοθήκης της ΕΕ για το κράτος δικαίου. Αυτή η ετήσια διαδικασία θα συμβάλει στην πρόληψη της εμφάνισης ή της διόγκωσης προβλημάτων του κράτους δικαίου και, μέσω της καθιέρωσης ετήσιου κύκλου υποβολής εκθέσεων και διαλόγου, θα συμβάλει στην προώθηση ισχυρής πολιτικής και νομικής νοοτροπίας όσον αφορά το κράτος δικαίου σε ολόκληρη την ΕΕ.
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου ενισχύει και συμπληρώνει άλλα μέσα της ΕΕ που ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στους τομείς που καλύπτονται από το πεδίο εφαρμογής του, συμπεριλαμβανομένου του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Οι προγραμματισμένες επενδύσεις στην αποδοτικότητα και την ποιότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης, που ωφελούν το επιχειρηματικό περιβάλλον, μπορούν επίσης να διευκολυνθούν από τα προγράμματα NextGenerationEU και τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Οι αξιολογήσεις που περιέχονται στην ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου θα αποτελέσουν επίσης σημείο αναφοράς για τα εν λόγω μέσα.
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου διακρίνεται από τα άλλα εργαλεία αντιμετώπισης της εργαλειοθήκης της ΕΕ για το κράτος δικαίου, όπως οι διαδικασίες επί παραβάσει, το πλαίσιο για το κράτος δικαίου και η διαδικασία σύμφωνα με το άρθρο 7 της Συνθήκης ΕΕ. Ενώ ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου προορίζεται ως προληπτικό εργαλείο, οι διαδικασίες αυτές θα συνεχίσουν να παρέχουν αποτελεσματική και αναλογική απάντηση στις προκλήσεις του κράτους δικαίου, όπου είναι αναγκαίο.
Ποια είναι η σχέση με άλλες διαδικασίες;
- Άρθρο 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Συνθήκη ΕΕ)
Η διαδικασία του άρθρου 7 της Συνθήκης ΕΕ και ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου είναι δύο διακριτά μέσα με διαφορετικούς στόχους και πεδίο εφαρμογής.
Η διαδικασία του άρθρου 7 της Συνθήκης ΕΕ παραμένει έκτακτο μέσο αντίδρασης της ΕΕ όταν υπάρχει σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης ή υπάρχει σοβαρή και διαρκής παραβίαση των αξιών του άρθρου 2 της Συνθήκης ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του κράτους δικαίου.
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου αποτελεί προληπτικό εργαλείο που αποσκοπεί στην τακτική παρακολούθηση και παρέχει επισκόπηση των σημαντικών εξελίξεων στον τομέα του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν προορίζεται αυστηρά για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο.
- Διαδικασίες επί παραβάσει
Οι διαδικασίες επί παραβάσει έχουν συγκεκριμένο στόχο και δη τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου αποτελεί προληπτικό εργαλείο που παρουσιάζει θετικές εξελίξεις και προκλήσεις, προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση ή η διόγκωση δυνητικών προβλημάτων με συνεργατικό τρόπο, αξιοποιώντας την πείρα και τις βέλτιστες πρακτικές άλλων κρατών μελών. Δεν προορίζεται αυστηρά για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο.
- Η πρόταση για τη θέσπιση αιρεσιμότητας στον προϋπολογισμό σε σχέση με το κράτος δικαίου (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο/ αιρεσιμότητα για το κράτος δικαίου);
Η προτεινόμενη διαδικασία αιρεσιμότητας στον προϋπολογισμό και ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου είναι δύο διακριτά μέσα με διαφορετικούς στόχους και πεδίο εφαρμογής.
Η προτεινόμενη αιρεσιμότητα στον προϋπολογισμό σε σχέση με το κράτος δικαίου αποτελεί χρηματοδοτικό μέσο για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ. Στόχος της είναι η προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ σε καταστάσεις όπου τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης ενδέχεται να απειλούνται λόγω γενικευμένων ανεπαρκειών του κράτους δικαίου σε κάποιο κράτος μέλος. Η πρόταση βρίσκεται στο στάδιο της συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου αποτελεί προληπτικό εργαλείο που παρουσιάζει θετικές εξελίξεις και προκλήσεις, προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση ή η διόγκωση δυνητικών προβλημάτων με συνεργατικό τρόπο, αξιοποιώντας την πείρα και τις βέλτιστες πρακτικές άλλων κρατών μελών. Δεν προορίζεται αυστηρά για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο.
- Ο μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου — αντικαθιστά ο νέος μηχανισμός για το κράτος δικαίου τον ΜΣΕ για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία;
Από την προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην ΕΕ το 2007, η Επιτροπή παρακολουθεί τις μεταρρυθμίσεις στις εν λόγω χώρες σε τομείς όπως η δικαιοσύνη και η καταπολέμηση της διαφθοράς, μέσω του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου (ΜΣΕ). Το πεδίο εφαρμογής του νέου μηχανισμού για το κράτος δικαίου είναι ευρύτερο από τον ΜΣΕ, καθώς καλύπτει όχι μόνο τη δικαστική μεταρρύθμιση και την καταπολέμηση της διαφθοράς, αλλά και την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων μαζικής επικοινωνίας, καθώς και θεσμικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις. Η ανακοίνωση για την ενίσχυση του κράτους δικαίου [COM(2019) 343] αναφέρει ότι μόλις λήξει ο ΜΣΕ, η παρακολούθηση θα πρέπει να συνεχιστεί στο πλαίσιο οριζόντιων μέσων. Ο μηχανισμός για το κράτος δικαίου θέτει το πλαίσιο για την προώθηση αυτών των ζητημάτων στο μέλλον.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης παρουσιάζει συγκριτικά στοιχεία σχετικά με τη λειτουργία των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και αποτελεί μία από τις πηγές πληροφοριών για την έκθεση για το κράτος δικαίου.
Στην έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου διατυπώνονται συστάσεις προς τα κράτη μέλη;
Όχι. Ο νέος ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου βασίζεται σε διαδικασία συνεργασίας για το κράτος δικαίου με τη συμμετοχή όλων των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Στόχος της έκθεσης είναι η έναρξη εποικοδομητικού διαλόγου σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο και η ενθάρρυνση όλων των κρατών μελών να εξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις, τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αντλήσουν αμοιβαία διδάγματα από την πείρα τους και τον τρόπο με τον οποίο το κράτος δικαίου μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω σύμφωνα με τις εθνικές παραδόσεις και τις εθνικές ιδιαιτερότητες.
Πώς προτίθεται η Επιτροπή να στηρίξει τα κράτη μέλη στην αντιμετώπιση των προκλήσεων;
Υπάρχουν ήδη αρκετά μέσα και ευκαιρίες χρηματοδότησης για τη στήριξη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μέσω τεχνικής βοήθειας και χρηματοδότησης έργων. Από το 2017 η Επιτροπή διαθέτει ειδικό πρόγραμμα για την τεχνική στήριξη των μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη, το οποίο καλύπτει τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου. Η παρεχόμενη στήριξη μπορεί να λάβει τη μορφή επιτόπιων αποστολών εμπειρογνωμόνων και διερευνητικών αποστολών, ανταλλαγής σχετικών βέλτιστων πρακτικών, διαγνωστικών αναλύσεων και ανάπτυξης και εφαρμογής στοχευμένων λύσεων για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Άλλα προγράμματα της Επιτροπής, όπως τα προγράμματα για τη δικαιοσύνη και τους πολίτες, την ισότητα, τα δικαιώματα και τις αξίες, καθώς και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας(αστυνομία) συμβάλλουν επίσης, μεταξύ άλλων μέσω προσκλήσεων υποβολής προτάσεων ανοικτών στην κοινωνία των πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Σειρά έργων στηρίζει επίσης την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Ειδικότερα, η Επιτροπή πρότεινε το επόμενο πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» να περιλαμβάνει, για πρώτη φορά, ειδικό κονδύλιο για τη στήριξη της πολυφωνίας των μέσων μαζικής επικοινωνίας.
Οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης και της καταπολέμησης της διαφθοράς μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο επιχειρηματικό περιβάλλον, όπως επισημαίνεται ήδη συχνά στις εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά από τα κράτη μέλη κατά την κατάρτιση των εθνικών τους σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Πώς εξετάζει η έκθεση για το κράτος δικαίου τις εξελίξεις στο κράτος δικαίου που σχετίζονται με τη νόσο COVID-19;
Η πανδημία του κορονοϊού έχει εγείρει σημαντικά ζητήματα σχετικά με το κράτος δικαίου που εξακολουθούν να απασχολούν τον ευρωπαϊκό διάλογο. Όλα τα κράτη μέλη έχουν λάβει έκτακτα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας και τα περισσότερα έχουν κηρύξει κάποια μορφή κατάστασης έκτακτης ανάγκης ή έχουν χορηγήσει ειδικές εξουσίες έκτακτης ανάγκης, βάσει συνταγματικών διατάξεων ή νόμων για την προστασία της δημόσιας υγείας. Η αλλαγή ή η αναστολή των συνήθων εθνικών ελέγχων και εξισορροπήσεων μπορεί να δημιουργήσει ιδιαίτερες προκλήσεις για το κράτος δικαίου. Η Επιτροπή έχει υπογραμμίσει ότι τα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης πρέπει να σέβονται τις θεμελιώδεις αρχές και αξίες μας, όπως κατοχυρώνονται στις Συνθήκες. Επιπλέον, πρέπει να περιορίζονται στο αναγκαίο και αναλογικό μέτρο, να είναι χρονικά περιορισμένα και να υπόκεινται σε εποπτεία από τα εθνικά κοινοβούλια και τα δικαστήρια.
Από τα μέσα Μαρτίου η Επιτροπή παρακολουθεί μέτρα στα κράτη μέλη που είχαν αντίκτυπο στο κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Ενώ η πανδημία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και σε ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να εφαρμόζονται καθεστώτα έκτακτης ανάγκης ή μέτρα έκτακτης ανάγκης, η έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου επισημαίνει ήδη ορισμένα από τα ζητήματα που ανέκυψαν κατά τους εθνικούς διαλόγους και τη νομική και πολιτική αντιμετώπιση της κρίσης.
Γιατί είναι σημαντική για την ΕΕ η κατάσταση του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη;
Το κράτος δικαίου κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Συνθήκη ΕΕ) ως μία από τις κοινές αξίες για όλα τα κράτη μέλη. Αν και τα κράτη μέλη έχουν διαφορετικές εθνικές ταυτότητες, νομικά συστήματα και παραδόσεις, η βασική έννοια του κράτους δικαίου είναι κοινή σε ολόκληρη την ΕΕ. Ο σεβασμός του κράτους δικαίου είναι απαραίτητος για τη διασφάλιση της ισότητας ενώπιον του νόμου και για την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης των πολιτών και των επιχειρήσεων στους δημόσιους θεσμούς· πολίτες σε όλα τα κράτη μέλη στηρίζουν τις βασικές αρχές του. Η πρόσφατη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία εν προκειμένω.
Οι απειλές κατά του κράτους δικαίου θέτουν υπό αμφισβήτηση τη νομική, πολιτική και οικονομική βάση της ΕΕ. Οι ανεπάρκειες σε ένα κράτος μέλος επηρεάζουν άλλα κράτη μέλη και την ΕΕ στο σύνολό της. Η διασφάλιση του σεβασμού του κράτους δικαίου αποτελεί πρωταρχική ευθύνη κάθε κράτους μέλους, αλλά η Ένωση έχει κοινό συμφέρον και ρόλο να διαδραματίσει στην επίλυση ζητημάτων που άπτονται του κράτους δικαίου οπουδήποτε ανακύπτουν. Ο σεβασμός του κράτους δικαίου βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς, της συνεργασίας στον τομέα της δικαιοσύνης με βάση την αμοιβαία εμπιστοσύνη και αναγνώριση, καθώς και της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης.
Για περισσότερες πληροφορίες
Έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου — Δελτίο Τύπου
Έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου — Η κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου — Κεφάλαια ανά χώρα
Έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου — Ενημερωτικό δελτίο
Η εργαλειοθήκη της ΕΕ για το κράτος δικαίου — Ενημερωτικό δελτίο
Ιστότοπος της έκθεσης του 2020 για το κράτος δικαίου
Αρμόδιοι επικοινωνίας με τα ΜΜΕ
· Christian WIGAND
Τηλέφωνο
+32 2 296 22 53
Ηλεκτρονική διεύθυνση
· Kasia KOLANKO
Τηλέφωνο
+ 32 2 296 34 44
Ηλεκτρονική διεύθυνση
katarzyna.kolanko@ec.europa.eu
· Alice HOBBS
Τηλέφωνο
+32 2 298 08 29
Ηλεκτρονική διεύθυνση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύεται στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Όλα τα προσωπικά δεδομένα επεξεργάζονται σύμφωνα με τον Κανονισμό (EC) αριθ. 2018/1725. Όλα τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που επεξεργάζεται η Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας/Αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα διαχειρίζονται αναλόγως.
