Μια Ευρώπη που αμύνεται: Η Επιτροπή ξεκινά συζήτηση για τη μετάβαση σε μια ένωση ασφάλειας και άμυνας

Η Επιτροπή ξεκινά σήμερα δημόσια συζήτηση για τη μελλοντική κατεύθυνση της άμυνας σε μια ΕΕ των 27.

Μετά τη Λευκή Βίβλο της Επιτροπής για το μέλλον της Ευρώπης, το σημερινό έγγραφο προβληματισμού περιγράφει διάφορα σενάρια σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των αυξανόμενων απειλών που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας και τον τρόπο ενίσχυσης των ικανοτήτων της στον τομέα της άμυνας έως το 2025. Η συζήτηση θα συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στη λήψη απόφασης σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της προστασίας και της ασφάλειας των Ευρωπαίων πολιτών, η οποία είναι στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων της Επιτροπής Juncker. Το έγγραφο προβληματισμού έχει συμπληρωθεί με συγκεκριμένες προτάσεις που παρουσιάζονται σήμερα στο πλαίσιο της θέσπισης ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας το οποίο θα στηρίξει την αποδοτικότερη χρηματοδότηση της ανάπτυξης κοινών αμυντικών ικανοτήτων από τα κράτη μέλη.

Η Ύπατη Εκπρόσωπος / Αντιπρόεδρος, Federica Mogherini, δήλωσε: «Κατευθυνόμαστε γρήγορα και αποφασιστικά προς την ενίσχυση της ασφάλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η δε Επιτροπή συνοδεύει και στηρίζει την αποφασιστικότητα των κρατών μελών. Το σημερινό έγγραφο προβληματισμού είναι η συμβολή της Επιτροπής στον προβληματισμό σχετικά με το μέλλον της Ένωσής μας στον εν λόγω τομέα, ξεκινώντας από την απαίτηση των πολιτών μας για μια πιο ολοκληρωμένη και αποτελεσματική άμυνα. Μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούμε να στηρίξουμε τα κράτη μέλη στην ανάπτυξη στρατιωτικών ικανοτήτων και στην εξασφάλιση αποτελεσματικότερων επενδύσεων στον τομέα της άμυνας. Έχουμε διανύσει πολύ δρόμο σε λιγότερο από ένα έτος και είμαστε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε αυτόν τον ρυθμό».

Ο αρμόδιος για θέματα Απασχόλησης, Ανάπτυξης, Επενδύσεων και Ανταγωνιστικότητας Αντιπρόεδρος, Jyrki Katainen, πρόσθεσε: «Στον σημερινό κόσμο, ένα ισχυρό ΝΑΤΟ και μια ισχυρή ΕΕ έχουν μεγαλύτερη σημασία από ό,τι είχαν ποτέ στο παρελθόν. Χωρίς αλληλεπικαλύψεις με τα ήδη εν προκειμένω επιτευχθέντα, η Ευρώπη πρέπει να πάρει την ασφάλεια και την άμυνά της στα χέρια της, ώστε να αποτελέσει ισχυρότερο εταίρο για τους συμμάχους μας. Γνωρίζουμε την κατεύθυνση προς την οποία κινούμαστε και τα κράτη μέλη διαδραματίζουν εν προκειμένω πρωταρχικό ρόλο, αλλά είναι καιρός να αποφασίσουμε την ταχύτητα που θέλουμε να επιτύχουμε.»

Οι ηγέτες της ΕΕ θα συναντηθούν στην Πράγα στις 9 Ιουνίου για να συζητήσουν τον τρόπο αξιοποίησης των δυνατοτήτων που παρέχουν οι Συνθήκες για την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της άμυνας. Η Επιτροπή θα συμβάλει στη συζήτηση αυτή και στην ευρύτερη πανευρωπαϊκή συζήτηση για την άμυνα, σκιαγραφώντας τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας.

Σύμφωνα με ένα σενάριο «συνεργασίας στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας», τα κράτη μέλη θα αποφασίζουν σχετικά με την ανάγκη συνεργασίας στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας σε εθελοντική και κατά περίπτωση βάση, ενώ η ΕΕ θα εξακολουθήσει να συμπληρώνει τις εθνικές προσπάθειες. Η συνεργασία στον τομέα της άμυνας θα ενισχυθεί, αλλά η συμμετοχή της ΕΕ στις πιο απαιτητικές επιχειρήσεις θα παραμείνει περιορισμένη. Το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας θα συμβάλει στην ανάπτυξη ορισμένων νέων κοινών ικανοτήτων, αλλά τα κράτη μέλη θα εξακολουθήσουν να έχουν υπό τον έλεγχό τους το μεγαλύτερο μέρος των προσπαθειών ανάπτυξης αμυντικών ικανοτήτων και τη σύναψη συμβάσεων σε ατομικό επίπεδο. Η συνεργασία ΕΕ‒ΝΑΤΟ θα διατηρήσει τη σημερινή μορφή και δομή της.
Σύμφωνα με ένα σενάριο μιας πιο φιλόδοξηςμε «επιμερισμένης ασφάλειας και άμυνας», τα κράτη μέλη θα συγκεντρώσουν ορισμένους οικονομικούς και επιχειρησιακούς πόρους, έτσι ώστε να ενισχύσουν την αλληλεγγύη στον τομέα της άμυνας. Επίσης, η ΕΕ θα δραστηριοποιηθεί πιο ενεργά για την προστασία της Ευρώπης εντός και εκτός των συνόρων της. Μπορεί να αναλάβει σημαντικότερο ρόλο σε τομείς όπως η ασφάλεια του κυβερνοχώρου, η προστασία των συνόρων ή η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, και να ενισχύσει τη διάσταση άμυνας και ασφάλειας εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ όπως η ενέργεια, η υγεία, τα τελωνεία ή το διάστημα. Αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με πολιτική βούληση για δράση, καθώς και με τη λήψη αποφάσεων κατάλληλων για ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ μπορούν επίσης να ενισχύσουν την αμοιβαία συνεργασία και τον συντονισμό σε ένα πλήρες φάσμα θεμάτων.
Το πιο φιλόδοξο σενάριο «κοινής άμυνας και ασφάλειας» προβλέπει σταδιακή διαμόρφωση μιας κοινής ενωσιακής αμυντικής πολιτικής, που θα οδηγήσει σε κοινή άμυνα βάσει του άρθρου 42 της Συνθήκης ΕΕ. Η ισχύουσα διάταξη επιτρέπει σε μια ομάδα κρατών μελών να οδηγήσουν την ευρωπαϊκή άμυνα στο επόμενο επίπεδο. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, η προστασία της Ευρώπης θα καταστεί κοινή και αλληλοενισχυόμενη ευθύνη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Η ΕΕ θα είναι σε θέση να αναλαμβάνει προηγμένες επιχειρήσεις ασφάλειας και άμυνας, που θα βασίζονται σε ένα υψηλότερο επίπεδο ολοκλήρωσης των αμυντικών δυνάμεων των κρατών μελών. Η ΕΕ θα στηρίξει τα κοινά αμυντικά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας και θα δημιουργήσει έναν ειδικό οργανισμό έρευνας στον τομέα της άμυνας. Αυτό μπορεί επίσης να ενισχύσει τη δημιουργία μιας πραγματικής ευρωπαϊκής αγοράς στον τομέα της άμυνας, ικανής να προστατεύει τις βασικές στρατηγικές δραστηριότητές της από εξωτερικούς παράγοντες.

Τα ανωτέρω σενάρια δεν αλληλοαποκλείονται, αλλά δείχνουν τρία διαφορετικά επίπεδα φιλοδοξίας όσον αφορά την αλληλεγγύη. Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας είναι απολύτως απαραίτητη. Τα κράτη μέλη θα διαδραματίσουν πρωταρχικό ρόλο, καθορίζοντας το επίπεδο των φιλοδοξιών με την υποστήριξη των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Ατενίζοντας το μέλλον, θα πρέπει τώρα να αποφασίσουν την πορεία που θέλουν να ακολουθήσουν και την ταχύτητα με την οποία επιθυμούν να προχωρήσουν στην προστασία των πολιτών της Ευρώπης.

Ιστορικό

Η ενίσχυση της Ευρώπης στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας αποτελεί προτεραιότητα για την Επιτροπή Juncker αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά της. Ήδη έχουν επιτευχθεί στον τομέα της άμυνας τα τελευταία δύο έτη περισσότερα από ό,τι τα τελευταία εξήντα. Στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές του Ιουνίου του 2014, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, δήλωσε σχετικά «Πιστεύω ότι πρέπει να καταβάλουμε προσπάθειες για να καταστήσουμε την Ευρώπη ισχυρότερη όσον αφορά τα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας. Ναι, η Ευρώπη είναι βασικά μια “ήπια δύναμη”. Αλλά ακόμη και οι ισχυρότερες ήπιες δυνάμεις δεν μπορούν να τα καταφέρουν μακροπρόθεσμα χωρίς να διαθέτουν τουλάχιστον κάποιες ολοκληρωμένες αμυντικές ικανότητες.»

Η ΕΕ έχει ήδη στη διάθεσή της τα μέσα που απαιτούνται για τη μετάβαση από το τρέχον συνονθύλευμα διμερούς και πολυμερούς στρατιωτικής συνεργασίας σε μια πιο αποτελεσματική μορφή αμυντικής ολοκλήρωσης. Το άρθρο 42 παράγραφος 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει σε μια ομάδα κρατών μελών τη δυνατότητα να οδηγήσουν την ευρωπαϊκή άμυνα στο επόμενο επίπεδο. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, στην ομιλία του το 2016 για την κατάσταση της Ένωσης, δήλωσε «Πιστεύω ότι η κατάλληλη στιγμή για την αξιοποίηση της δυνατότητας αυτής είναι τώρα.»

Σύμφωνα με τις εξαγγελίες του Προέδρου Juncker τον Σεπτέμβριο του 2016 και με την υποστήριξη που εκφράστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2016, δρομολογείται σήμερα από την Επιτροπή το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας. Το Ταμείο θα συντονίζει, θα συμπληρώνει και θα ενισχύει τις εθνικές επενδύσεις στην έρευνα στον αμυντικό τομέα, στην ανάπτυξη πρωτοτύπων και στην απόκτηση αμυντικού εξοπλισμού και τεχνολογίας.

Με τη δήλωση της Ρώμης, η οποία εγκρίθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ στις 25 Μαρτίου 2017, αναλάβαμε τη δέσμευση να εργαστούμε προς την κατεύθυνση μιας Ευρώπη των 27 που θα συμβάλει στη δημιουργία μιας πιο ανταγωνιστικής και ολοκληρωμένης αμυντικής βιομηχανίας, και η οποία θα ενισχύσει την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, σε συνεργασία και συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ.

Η Λευκή Βίβλος για το μέλλον της Ευρώπης, η οποία παρουσιάστηκε την 1η Μαρτίου 2017, σκιαγράφησε τις κύριες προκλήσεις και ευκαιρίες για την Ευρώπη κατά την επόμενη δεκαετία. Η Λευκή Βίβλος σηματοδότησε την αρχή μιας διαδικασίας με βάση την οποία τα μέλη της ΕΕ των 27 θα αποφασίσουν για το μέλλον της Ένωσής τους. Για να ενθαρρύνει αυτή τη συζήτηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, θα οργανώσει μια σειρά «συζητήσεων για το μέλλον της Ευρώπης» στις πόλεις και στις περιφέρειες της Ευρώπης. Η Λευκή Βίβλος συμπληρώνεται από μια σειρά εγγράφων προβληματισμού σχετικά με: